Page 18 - CAT CLUB

KNOWLEDGE โดย : รู้รอบ

“หนังกลางแปลง”

ความทรงจ�าไม่เคยจาง

“หนังกลางแปลง” หรือ “หนังขายยา” เป็นความบันเทิงอย่างหนึ่ง
ในสังคมไทย ที่เติบโตเฟื่องฟูมาในยุคที่มีแต่ภาพยนตร์ (ยังไม่มีโทรทัศน์
หรือมีแต่ยังไม่เป็นที่นิยม เพราะคนที่จะมีโทรทัศน์ไว้ในครอบครองต้องเป็น
คนมีฐานะเสียส่วนใหญ่) เราจะได้ดูหนังกลางแปลงตามงานวัด งานท�าบุญ
งานสมโภชต่างๆ หมายรวมถึงงานศพของผู้มีอันจะกินด้วย ซึ่งนั่นหมายถึงว่า
การดูหนังกลางแปลงในครั้งนั้นฟรีแน่นอน แต่บางครั้งก็จะมีประเภทล้อมผ้าใบ
ฉาย เก็บตังค์ก่อนเข้าชม แล้วหนังส่วนมากจะเป็นหนังดัง หรือหนังใหม่ที่ก�าลังได้รับ
ความนิยมในขณะนั้น แต่ที่ถูกใจใช่เลยส�าหรับเด็กๆ และคนต่างจังหวัดที่อยู่
ห่างไกลตัวเมือง นั่นคือ หนังกลางแปลง หรือหนังขายยา ที่ให้ชมฟรี ซึ่งก่อนจะฉาย
ในค�่าคืนนั้น ช่วงบ่ายๆ ก็จะมีรถหนังขายยาวิ่งโฆษณาประชาสัมพันธ์หนังที่จะฉาย รถหนังขายยาที่ใช้โฆษณาหนัง
และสินค้าที่จะขาย
และยาที่จะขาย เด็กๆ ก็จะตื่นเต้นที่จะได้ดูหนังกลางแปลง ที่นานๆ จะมีฉาย
สักทีหนึ่ง ภาพเด็กๆ วิ่งตามรถขายยาที่โฆษณาหนัง
ไปตามหมู่บ้าน ยังฉายชัดอยู่ในความทรงจ�าของใคร ความบันเทิงในชนบท โดยน�ายาไปแจกบ้าง ไปขายบ้าง จนชาวบ้านในต่างจังหวัด
หลายๆ คน นิยมเรียกหนังกลางแปลงว่า “หนังขายยา” นั่นเอง

และที่เรียกว่า หนังขายยา เพราะเจ้าของหนังหรือเจ้าของ หนังกลางแปลงยังมีให้เห็นอยู่ แม้จะไม่เฟื่องฟูเหมือนยุคก่อน อย่างในกรุงเทพฯ
รถจะขายสินค้าในช่วงที่ฉายหนังด้วย เพราะพอฉาย ก็เคยมีการฉายหนังกลางแปลงถึง 100 จอ ณ ท้องสนามหลวงมาแล้วหลายครั้ง
ไปได้สักพัก จะถึงตอนส�าคัญเขาก็จะหยุดฉาย แล้วมี หลายครา อย่างวันพ่อแห่งชาติ เมื่อปี พ.ศ. 2520 ระหว่างวันที่ 3-5 ธันวาคม ได้มีการ
โฆษกประกาศขายของ ซึ่งเขาจะตั้งเป้าว่าต้องขายได้ จัดงาน “5 ธันวามหาราช” โดยความคิดริเริ่มของนายประสาน ศิลป์จารุ (ทองแป๊ะ)
เท่าไหร่หรือขายจนสินค้าหมด จึงจะฉายหนังต่อ ซึ่ง ศิลปินอาวุโส ได้เชิญ พลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันท์ นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น
สินค้าที่ขายก็จะมีพวก ถ่านไฟฉาย สบู่ ผงซักฟอก เป็นประธานจัดงาน มีการจัดฉายหนังกลางแปลง 100 จอ กระจายไปทั่วสนามหลวง
ยาแก้ปวดแก้ไข้ ด้วยอารมณ์ที่อยากดูหนังต่อ หรือ และจัดชกมวยไทย 100 คู่ โต้รุ่งตลอด 3 วันของการจัดงาน นอกจากนี้ ในงานสมโภช
อยากจะซื้อสินค้าก็ไม่ทราบได้ สินค้าก็จะขายได้ยอด กรุงรัตนโกสินทร์ 200 ปี เมื่อ พ.ศ. 2525 ก็มีการฉายหนังกลางแปลง 100 จอ เช่นกัน
ตามต้องการทุกครั้งไป
ล่าสุด กลุ่มชมรมคนรักหนังกลางแปลงราชบุรี ฉายหนังกลางแปลง 30 จอ เพื่อ
ว่ากันว่า ผู้บุกเบิกหนังกลางแปลง หรือหนังขายยา ในยุค แก้บนและเฉลิมฉลองภารกิจค้นหาและช่วยเหลือทีมนักฟุตบอลหมูป่าอะคาเดมี
แรกๆ นั้น เริ่มมาจากบริษัทโอสถสภาหรือร้านขายยา ออกจากถ�้าหลวง จ.เชียงราย ได้ส�าเร็จ และปัจจุบัน ยังมีการจ้างหนังกลางแปลง
เต๊กเฮงหยู ได้ใช้เป็นสื่อโฆษณาและส่งเสริมการขายยา ไปฉายในแต่ละภูมิภาคเช่นกัน แต่เป้าหมายต่างไปจากเดิม กล่าวคือ ในภาคเหนือ
สามัญประจ�าบ้านต่างๆ เช่น ยาหอมชนะลม ยาสบาย ที่โดดเด่นคืองานบุญปอยหลวง ส่วนภาคอีสานได้แก่งานบุญแจกข้าวและ
ผลไม้กวน ยาธาตุ ยาแก้ไอ ยาอมวัน-วัน ยาอมโบตัน งานแก้บน แต่ในภาคตะวันออกพบหนังกลางแปลงได้ในงานแก้บนที่เกี่ยวกับ
ยาทัมใจ เป็นต้น โดยมีหน่วยรถหนังขายยาวิ่งไปสร้าง การค้าขายพืชสวนผลไม้ ส่วนภาคใต้ไม่ปรากฏการจ้างหนังไปฉายในงานสวดศพ
เหมือนอย่างในอดีต แต่เป็นการฉายหนังเพื่อแก้บนศาลเจ้ามากกว่า
เพราะเมื่อก่อน การแก้บนศาลเจ้า-เทพเจ้า ต้องใช้งิ้ว แต่นับวันงิ้ว
บรรยากาศของหนังกลางแปลงในยุคปัจจุบัน
(https://thaipublica.org) หายากและราคาสูงมาก จึงเอาหนังกลางแปลงไปใช้แทนคือจะเริ่ม
ด้วยการฉายหนังจีนเทพเจ้าก่อนเป็นธรรมเนียม ซึ่งการฉายหนัง
แก้บนศาลเจ้า ไม่ใช่เฉพาะที่ภาคใต้เท่านั้น ปัจจุบันเราจะเห็นได้
หลายๆ ที่ ในหลายๆ จังหวัด

ในปัจจุบัน ด้วยความแพร่หลายของเทคโนโลยีที่ทันสมัย
มีหลากหลายรูปแบบของความบันเทิงให้เลือก มหรสพความ
บันเทิงในรูปแบบของหนังกลางแปลง จึงเปลี่ยนไปตามวิถี
ความเป็นอยู่ที่เปลี่ยนแปลง แต่มันยังอยู่ในความทรงจ�า และ
จะถูกบันทึกไว้เป็นข้อมูลเพื่อไม่ให้สูญหายไปตามกาลเวลา

18 | CAT CLUB | SEPTEMBER 2018